- Γκούρας, Ιωάννης
- (Γκουρίτσα, Παρνασσίδα 1791 – Αθήνα 1826).Αγωνιστής του 1821. Παιδί φτωχής και άσημης οικογένειας, σε ηλικία 17 ετών τάχθηκε στο σώμα του συγγενούς του αρματολού Δ. Πανουργιά· τρία χρόνια πριν από την Επανάσταση πέρασε στην υπηρεσία του Οδυσσέα Ανδρούτσου, στον οποίο ο Αλή πασάς είχε παραχωρήσει το αρματολίκι της Ανατ. Στερεάς Ελλάδας. Με την ανταρσία του Αλή εναντίον του σουλτάνου επέστρεψε στον Πανουργιά και πρωτοστάτησε στους πρώτους αγώνες της Στερεάς εναντίον των Τούρκων, άλλοτε με τον Πανουργιά και άλλοτε με τον Ανδρούτσο (άλωση Άμφισσας, Μάιος 1821· Βασιλικά, Αύγουστος 1821). Τον Αύγουστο του 1822 πήγε με τον Ανδρούτσο στην Αθήνα και διορίστηκε φρούραρχός της· έτσι στην περίοδο 1822-24 η δράση του Γ. συνδέθηκε με την τύχη του φρουρίου της και τους αγώνες στην Αττική. Στον εμφύλιο πόλεμο (1824-25) η τότε κυβέρνηση Γ. Κουντουριώτη με τη μεσολάβηση του Μακρυγιάννη («η πατρίς είναι σε άθλιαν κατάστασιν... και κινδυνεύει... και χύνεται αθώον αίμα») έπεισε τον Γ. να μεταβεί στην Πελοπόννησο (από τον Νοέμβριο του 1824) μαζί με άλλους οπλαρχηγούς και να καταστείλουν την ανταρσία των αντιπάλων τους. Το 1825 διορίστηκε γενικός οπλαρχηγός της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και με διαταγή της διοίκησης συνέλαβε τον Ανδρούτσο (7 Απριλίου 1825), τον έκλεισε στον ενετικό πύργο των προπυλαίων της Ακρόπολης και στις 5 Ιουνίου 1825 έδωσε εντολή να τον θανατώσουν («διά διαταγής της Διοικήσεως εκδομένης κατ’ αίτησιν του Γ. θανατώνεται αποπνιγής κατά μέσην νύκτα και από του πύργου καταρρίπτεται κατά γης», Διονύσιος Σουρμελής). Το 1826 ο Γ. οργάνωσε την άμυνα της Ακρόπολης εναντίον του Κιουταχή. Τη νύχτα προς την 1η Οκτωβρίου, ενώ βρισκόταν έξω από το Σερπεντζέ της Ακρόπολης, για να εμποδίσει λιποταξίες των μαχητών του, βρήκε τον θάνατο από πυροβολισμό των πολιορκητών. Ο Γ. υπήρξε κράμα ανδρείας και κακίας· ο Διονύσιος Σουρμελής, που τον εκτιμούσε, τον προσδιορίζει εύστοχα: «ο Γ. δεν πρέπει να θεωρείται ένας και ο αυτός πάντοτε, και ο ίδιος αυτός δεν εγνώριζε τον εαυτό του, ποίος ήτο προ ενός χρόνου. Αφ’ ης ημέρας άρχισεν η Επανάστασις έλαβε πολλάς αλλοιώσεις και μεταβολάς, τας πλείστας επί τα κρείττω».
Ο Ιωάννης Γκούρας, οπλαρχηγός του 1821, σε πίνακα του Γ.Ν. Ροϊλού (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα).
Dictionary of Greek. 2013.